અવદાતાનંદ સ્વામીનો પરિચય

અરિહંત્રાનંદ કામાદિના અરિ, અવદાતાનંદ ભજે હરિ.

મંજુકેશાનંદ સ્વામી 'નંદમાળા'માં સ્વામીનો પરિચય આપતા કહે છે, અવદાતાનંદ સ્વામી અખંડ હરિભજન કરનારા, સરળ, સેવાભાવી અને મિલનસાર સ્વભાવના સંત હતા.

અવદાતાનંદ સ્વામીનો જન્મ ઝાલાવાડ પ્રદેશના ખેરવા ગામમાં થયો હતો. સં. ૧૮૬૨ મહા સુદ-૧૪, તા.૨/૨/૧૮૦૬ રવિવારના રોજ સ્વામિનારાયણ ભગવાન એકવાર સત્સંગ વિચરણ કરતા કરતા આ ગામમાં પધાર્યા. ત્યાંના ભાવિક ભક્તોએ સ્વામિનારાયણ ભગવાનને ખીચડી વગેરે જમાડ્યા. તે સમયે શ્રીજીમહારાજે ઘણાક ભક્તોને સમાધિ પણ કરાવી હતી.

પરંપરામાં જાણવા મળે છે કે આ અવદાતાનંદ સ્વામીનું પૂર્વાશ્રમનું નામ નરસિંહ પટેલ હતું. સ્વામિનારાયણ ભગવાન સં. ૧૮૬૨, મહા સુદ-૧૪ના રોજ ખેરવા પધાર્યા. તે સમયે સ્વામિનારાયણ ભગવાને આ નરસિંહ પટેલને સમાધિ કરાવી હતી. તેઓ સમાધિમાં ભગવાનના અલૌકિક દર્શન પામ્યા; સમાધિમાં સ્વામિનારાયણ ભગવાનની દિવ્ય મૂર્તિને નિહાળી કૃતાર્થ થયા હતા. પછી સમાધિમાંથી જાગૃત થયા.

ત્યારથી તેમના અંતરમાં સ્વામિનારાયણ ભગવાનની મૂર્તિ અખંડ દેખાવા લાગી હતી. તેમના અંતરમાં ભગવાનની મૂર્તિ અખંડ રમવા લાગી હતી. સ્વામિનારાયણ ભગવાન તો એક રાત રોકાઈ ત્યાંથી નીકળી ગયા. પરંતુ નરસિંહ પટેલને ભગવાનના દિવ્યસુખની અનુભૂતિ થવાથી સાંસારિક સુખમાં વૈરાગ્ય થયો. અખંડ ભગવાનના સંબંધને કારણે તેમના અંતરમાં રહેલી આસક્તિ, વાસના દૂર થયા.

અહં આસક્તિ ટળવાથી હવે તેમને જલ્દી ફરીવાર ભગવાનને ભેટવાની ઝંખના જાગી. પુરુષોત્તમનારાયણના પરમહંસ થઈ સદા શ્રીહરિની સેવા કરવાની લગની લાગી.

એકવાર ઝાલાવાડનો સંઘ ગઢપુર આવતો હતો, તેમાં આવા દૃઢ નિર્ણય સાથે આ નરસિંહ પટેલ પણ જોડાયા. સૌ આનંદ ઉત્સાહથી સેવા ભજન કરતા ગઢપુર પહોંચ્યા.

અંતરમાં દેખાતી મૂર્તિ અને બહાર દાદા ખાચરના દરબારમાં બેઠેલા સ્વામિનારાયણ ભગવાનની મૂર્તિ એક થઈ. તેથી નરસિંહ પટેલના અંતરમાં આનંદનો સાગર રેલાવા લાગ્યો. ઉત્સવ કરી ઝાલાવાડી સંઘ પોતપોતાને ગામ પાછો ગયો; પરંતુ ખેરવાના નરસિંહ પટેલ સદાને માટે સ્વામિનારાયણ ભગવાનને સમર્પિત થયા અને સેવક બનીને સદા સાથે રહ્યા.

નરસિંહ પટેલ અવદાતાનંદ સ્વામી બન્યા

નરસિંહ પટેલની સેવા-ભાવના, શ્રદ્ધા-ભક્તિ, સરળતા અને ભગવાનને પામવાની ભૂખ તથા સંતો ભક્તોને રાજી કરવાની લગની જોઈને શ્રીજીમહારાજ અને મોટા સંતો ખૂબ જ રાજી થયા. સં.૧૮૬૭ દિવાળીનો ઉત્સવ શ્રીહરિએ ગઢપુરમાં કર્યો.

પછી સં. ૧૮૬૮ કારતક સુદ એકમ તા.૧૮/૧૦/૧૮૧૧ બુધવારે ગઢપુરમાં વાસુદેવનારાયણની સન્મુખ ભવ્ય અન્નકૂટ ઉત્સવ ઉજવાયો. આ પ્રસંગે અતિ પ્રસન્ન થઈ સ્વામિનારાયણ ભગવાને નરસિંહ પટેલને પરમહંસની દીક્ષા આપી અને તેમનું ઉદાર દિલ જોઈ અવદાતાનંદ સ્વામી એવું સાર્થક નામ રાખ્યું.

પછી શ્રીહરિએ આ અવદાતાનંદ સ્વામીને બ્રહ્માનંદ સ્વામીના મંડળમાં રાખ્યા. બ્રહ્માનંદ સ્વામી સાથે રહીને અવદાતાનંદ સ્વામીએ સત્સંગસેવા સાથે વિદ્યાભ્યાસ કર્યો. સંતો ભક્તોને રાજી થાય એવા ગુણો કેળવી સ્વામી અનેકના આદર્શ બન્યા.

છપૈયા જતા રસ્તામાં શ્રીહરિ જોડ બન્યા

બ્રહ્માનંદ સ્વામીએ વડતાલ, જૂનાગઢ, મૂળી વગેરે ધામમાં મંદિરો કર્યા ત્યારે અવદાતાનંદ સ્વામીએ તેમની સાથે રહી ખૂબ જ સેવા કરી હતી અને શ્રીજીમહારાજ તથા બ્રહ્માનંદ સ્વામીનો ખૂબ રાજીપો લીધો હતો. મોટા સંતના કૃપાપાત્ર સંતની સ્વામિનારાયણ ભગવાન કેવી સહાય કરે છે તે હવેના પ્રસંગથી વિશેષ સમજાશે.

દોહા : સ્વામી અવદાતાનંદનું, મારે વહાલે કર્યું રક્ષણ;

સાથે રહી આનંદ આપ્યો, દયાળુ સ્વામિનારાયણ. ૧

સાધુને વહાલા છે શ્રીહરિ, હરિને વહાલા બહુ સંત;

સંતોને મુશ્કેલી થાય તો, પોતે પ્રગટે ભગવંત. ૨

સંતોને કાંઈ દુઃખ આવે તો મારો નાથ પોતે પ્રગટ થઈ સંતોનાં દુઃખને દૂર કરે છે. વચનામૃત ગ. મ. ૪૮ માં સ્વામિનારાયણ ભગવાન એમ કહે છે કે, 'અમારે પણ એ જ અંતરમાં વાસના છે જે, આ દેહને મૂકશું પછી કોઈ રીતનો જન્મ થવાનું નિમિત્ત તો નથી,

તોપણ અંતરમાં એમ વિચારીએ છીએ જે,જન્મ ધર્યાનું કોઈક કારણ ઉત્પન્ન કરીને પણ સંતના મધ્યમાં જન્મ ધરવો.' એમ જ ઇચ્છીએ છીએ.' આ પંક્તિ વિચારો તો સ્વામિનારાયણ ભગવાનને સંતો કેટલા પ્રિય હશે તેનો ખ્યાલ આવશે.

એક સમયે બ્રહ્માનંદ સ્વામીના શિષ્ય મૂળી મંદિરના મહાન સંત સદ્.અવદાતાનંદ સ્વામી પોતાના મંડળ સહિત માળિયાના મોડજી દરબારની સાથે છપૈયાની યાત્રા કરવા સારુ જતા હતા. તેઓ યાત્રા કરતા કરતા પ્રયાગરાજમાં ગયા ને ત્યાં ત્રિવેણીમાં સ્નાન કરી બે દિવસ રહ્યા. પછી ત્યાંથી કાશીપુરીની ટિકિટ લઈ ગાડીમાં બેસવા ગયા.

તે સમયે મેળાને લીધે માણસોની બહુ ભીડ થવાથી સ્વામી એકલા પ્રયાગમાં રહી ગયા અને ગાડી ઉપડી ગઈ. પછી અવદાતાનંદ સ્વામીના મનમાં ચિંતા થવા માંડી જે, મને શ્રીજીમહારાજે સાધુ કર્યો, તે દિવસથી લઈને આજદિન સુધી સાધુના સમૂહ વિના હું કોઈ દિવસ એકલો રહ્યો નથી અને આજ મારે એકલા રહેવાનો વારો આવ્યો. સહુ સંતો-ભક્તો યુવાન હોવાથી રેલગાડીમાં બેસી ગયા અને હું વૃદ્ધ તે પાછળ રહી ગયો, ગાડીમાં ચડી ન શક્યો ને ગાડી ઉપડી ગઈ.'

સ્વામિનારાયણ ભગવાનના દીક્ષિત હોવા છતાં ધર્મમાં જરા ચૂક પડે એવો આપત્કાળ આવ્યો તો કેટલી વેદના થાય છે! કેવો મૂંઝારો અનુભવે છે! તેઓ કહે છે,હે શ્રીજીમહારાજ ! આવા આપત્તકાળમાં મારી સહાય કરો. આવી રીતે ચિંતા કરતા થકા દિલગીર થઈ પ્રાર્થના કરવા લાગ્યા. ત્યારે પોતાના સંતની પ્રાર્થના સાંભળીને સ્વામિનારાયણ ભગવાન તરત જ ભારે જરિયાની વસ્ત્ર ધારણ કરેલાં, અંગો-અંગને વિષે સોનાના દાગીના પહેરેલા ને હાથમાં રૂમાલ સહિત આવી દર્શન આપ્યા અને બોલ્યા જે, 'હે સ્વામીન્! તમે કોઈ વાતની જરા પણ ચિંતા રાખશો નહીં. અમે તમારી સાથે જ છીએથ એમ કહીને સ્વામિનારાયણ ભગવાન તેમની સાથે બેઠક ઉપર બેઠા.

પછી અવદાતાનંદ સ્વામી અતિ પ્રેમના ભર્યા ઊભા થયા ને દંડવત્ કરી પગે લાગતા થકા વાતો કરવા લાગ્યા. ત્યારે તારમાસ્તર, શ્રીજીમહારાજને દેખીને બોલ્યા જે, 'સાધુરામ ! યે બૂઢા જૈસા આદમી કોન હૈ ?'

ત્યારે અવદાતાનંદ સ્વામીએ કહ્યું જે, 'આ તો અમારા ગુરુ સ્વામિનારાયણ ભગવાન છે.' તેવું સાંભળીને તે માસ્તર વળી બોલ્યો જે, ઉનકી પાસ ટિકટ હૈ ? ત્યારે સ્વામી કહે, 'હા.' પછી તેમણે જ બીજી ગાડીની ટ્રીપમાં બન્નેને સાથે બેસાડયા. જયારે પોતાના શિષ્ય સાધુ હરિકૃષ્ણદાસ તથા પુરાણી ધર્મવલ્લભદાસજી વગેરે સંતો ભેગા થયા ત્યાં સુધી સ્વામિનારાયણ ભગવાન સ્વામીની સાથે રહ્યા અને સંતો ભેગા થયા પછી સ્વામિનારાયણ ભગવાન અદૃશ્ય થઈ ગયા. એવી રીતે સાચા સંતની સાથે સ્વામિનારાયણ ભગવાન હંમેશાં રહે છે ને એમનો ધર્મભંગ થવા દેતા નથી.

ચોપાઈ : આવી રીતે સાચા સંત સાથ રે, સદા રહે છે પ્યારો મારો નાથ રે;

ધર્મભંગ થાવા નથી દેતા રે, સદા સહાય કરતા રહેતા રે.

આ પ્રસંગે ગદ્ગદિત ભાવે પ્રાર્થના કરીએ, હે મહારાજ ! અમે પણ ક્યારેક જીવનમાં ગાડી ચૂકી જઈએ તો આપ આ રીતે આવી અમારો હાથ ઝાલજો, અમારો સાથ નિભાવજો અને ઠેઠ અક્ષરધામમાં પહોંચાડી દેજો. હે વાલમ ! અમે આળસ, અજ્ઞાન કે ગાફલાઈમાં કાંઈક ભૂલી જઈએ તો સ્વામીની જેમ અમારી પણ રક્ષા કરજો.

અવદાતાનંદ સ્વામીની સાથે શ્રીસ્વામિનારાયણ ભગવાન રહ્યા તે સાંભળીને માળિયાના દરબાર મોડજીભાઈ તથા સહુ સંતોને ખૂબ આનંદ થયો. આપણે પણ આપણા જીવનની એક યાદી કરીએ તો સ્વામિનારાયણ ભગવાને આપણી પાણીથી, હિંસક પ્રાણીથી, ખરાબ માણસથી, રસ્તા ઉપર અકસ્માતથી, ખોટા મોહથી, ક્યારેક ગાડી ચૂકી જવાથી કે રસ્તો ભૂલી જવાથી રક્ષા કરી હોય.

વળી, આપણે મૂંઝાણા હોઈએ ત્યારે સ્વામિનારાયણ ભગવાને આપણી રક્ષા કરી હોય એવા અનેક પ્રસંગો મળી આવે. મારો નાથ ! સહુને સાથ આપે છે, સહુનું ધ્યાન રાખે છે, સહુનાં દુઃખ કાપે છે. તે આપણા દુઃખ જરૂર કાપશે. માટે તેમનો જ વિશ્વાસ રાખજો, પ્રભુનું જ બળ રાખજો.

છપૈયામાં રાત્રિએ ઘનશ્યામ મહારાજે દર્શન આપ્યા

સંવત ૧૯૨૪ની સાલમાં માળિયા ઠાકોરશ્રી મોડજીભાઈ તથા મૂળીના સદ્ગુરુ અવદાતાનંદ સ્વામી તથા પુરાણી ધર્મવલ્લભદાસજી સ્વામી આદિ દશ સંતો તથા ગવૈયા જિષ્ણુદાસજી આદિક સાત સાધુઓ, આ સર્વે સંતો-ભક્તો અન્નકૂટ ઉપર છપૈયા ગયા, ત્યાં ભાવથી ઠાકોરજીનાં દર્શન કર્યાં ને સાંજે પ્રભુપ્રસાદ જમીને રાતે સહુ સૂઈ ગયા.

તે દિવસે કેટલાક હરિજનો ઠાકોરજીને ભેટ ધરવા માટે પતાસાંના પડિયા લાવેલા, તે પડિયા ખાલી કરીને પૂજારીએ તેનો ઢગલો મહારાજના સિંહાસનની પાછળ કર્યો હતો. પછી રાત્રીએ દશ વાગ્યે મંદિર બંધ કર્યું ત્યારે પૂજારી દીવો ઓલાવવાનું ભૂલી ગયા.

રાત્રીએ એક વાગ્યાના સુમારે તે દીવાની સળગતી દીવેટ ઉંદરડો ખેંચી ગયો અને જ્યાં સિંહાસનની પાછળ પડિયાનો ઢગલો પડ્યો હતો ત્યાં લઈ ગયો. સળગતી દીવેટ પડવાથી તે ઢગલો સળગ્યો ને ઘનશ્યામ મહારાજની પછવાડે રૂનો ભરત ભરેલો પડદો હતો તે સળગ્યો. અગ્નિ વધુ પ્રજવલિત થતાં ઉંદરડો ભાગી ગયો.

ઉંદરડાના આવા જ ધંધા હોય! બીજાનું સળગાવે. પછી પરસ્પર ઝઘડો થાય એટલે પોતે ભાગી જાય. આપણામાં આવા સ્વભાવ હોય તો છોડી દેવા. મંદિર સળગતું જોઈને ભગવાનને ચિંતા થઈ. પછી તે જ વખતે રાત્રે એક વાગ્યે સ્વામિનારાયણ ભગવાને ગાઢ નિદ્રામાં સૂતેલા સાધુ ભગવતચરણદાસજી સ્વામીને સોટી મારીને જગાડયા. ત્યારે તેમણે જાગીને પૂછયું જે, મને કોણે સોટી મારી ? પણ કોઈ બોલ્યું નહિ. તેથી સૂઈ ગયા. એટલે શ્રીજીમહારાજે ફરીથી સોટી મારીને જગાડયા ને કહ્યું જે, 'જાગો!' એમ કહીને સ્વામિનારાયણ ભગવાન અદૃશ્ય થઈ ગયા.

પછી તો કોઠારી સ્વામી ઉતાવળા થકા જાગ્યા. તરત બાજુમાં સૂતેલા સાધુ માધવજીવનદાસજી સ્વામીને જગાડીને કહ્યું જે, 'મને બે વાર સોટી કોણે મારી ?' ત્યારે તેમણે કહ્યું જે, 'મને કાંઈ ખબર નથી. તમને સ્વપનું આવ્યું હશે.' ત્યારે કોઠારી સ્વામીએ તે મારેલી સોટીના સળ પડેલા સર્વને દેખાડયા અને કહ્યું, “આને સ્વપનું થોડું કહેવાય ?

આમ જ્યાં વાત કરે છે ત્યાં એ જ સમયે સામે મંદિરની જાળીમાં ઘણુંક અજવાળું દેખાણું તેથી કહે, 'મંદિરમાં કાંઈક છે! ચાલો આપણે જલ્દી ત્યાં જઈએ.' પછી અવદાતાનંદ સ્વામી, મોડજીભાઈ વગેરે બે-ત્રણ સંતો-ભક્તો ભેગા થઈને રાત્રે તાળું ઉઘાડીને મંદિરમાં ગયા.

ત્યારે ઘનશ્યામ મહારાજની પાછળના ભાગમાં પડિયા, કાગળિયાં વગેરે સળગતું હતું. એટલે તરત જ સહુએ ભેગા થઈ તેને ઓલવી નાખ્યું. પછી અવદાતાનંદ સ્વામીએ સહુને કહ્યું જે, 'આ તો સ્વામિનારાયણ ભગવાને સોટી મારીને કોઠારી સ્વામીને જગાડયા. તેથી મંદિર સળગતું બચી ગયું.'

આમ, સ્વામિનારાયણ ભગવાન પોતાના વહાલા સંતો-ભક્તો પર આવનારા વિઘ્નોને સામે ચાલી, કરુણા કરી નિવારે છે. આ સમયે પણ અવદાતાનંદ સ્વામીને સ્વામિનારાયણ ભગવાનના પ્રત્યક્ષ દર્શન થયા હતા.

ચરાડવાના વિભાજીને સત્સંગ કરાવ્યો

ચરાડવામાં દરબાર વિભાજીભાઈ હતા, તેમણે સદ્.અવદાતાનંદ સ્વામીના મુખે શ્રીહરિના મહિમાની વાતો સાંભળી તેથી સત્સંગ થયો. પછી સ્વામી પાસે વર્તમાન ધરાવ્યાં અને દૃઢ સત્સંગી થયા.સ્ત્રપછી તો એવો કેફ આવી ગયો તે જાણે પૃથ્વીએ પગ જ મંડાતા નથી, અદ્ધર ઉડયા કરે. અર્થાત્ ક્યારેય દેહભાવમાં રહેતા જ નહિ. અવદાતાનંદ સ્વામી જેવા જ્ઞાન આપનારા હોય અને વિભાજી જેવા લેનાર હોય તો તરત દિવ્યભાવ આવી જાય અને છતેદેહે બ્રહ્મરૂપ થઈ જાય, કોઈ વાતની કસર ન રહે.'

આ વિભાજી ચરાડવાના રાજાના કારભારી હતા. દેહભાવ ભૂલી બ્રહ્મરૂપ થઈ શ્રીસ્વામિનારાયણ ભગવાનનું ધ્યાન કરતા. તેમણે એકલાએ ચરાડવાનું આખું મંદિર બંધાવ્યું હતું. પછી એ મંદિરની સેવામાં હરિચરણદાસજી સ્વામી રહ્યા હતા. દરબાર વિભાજીભાઈની ધ્યાનની સ્થિતિ સારી હતી. પરંતુ અખંડવૃત્તિ રહેતી નહિ, ક્યારેક વિક્ષેપ થતો. તેથી તેમણે એકવાર વચનસિદ્ધ હરિચરણદાસજી સ્વામીએ પૂછયું કે, 'અખંડવૃત્તિમાં આવતો વિક્ષેપ કેમ ટળે?' ત્યારે સ્વામી કહે, 'તમે આત્મરૂપે રહો છો, પરંતુ તેને કારણે મોટા મુક્તોમાં દેહભાવ રહે છે. આ દેહભાવ અખંડવૃત્તિ રાખવામાં નડે છે. જો સંતો-ભક્તોને બ્રહ્મની મૂર્તિ જ માનો તો બીજા વિક્ષેપ ટળી જાય અને અવદાતાનંદ સ્વામીની કૃપાથી તમે બાહ્યમૂર્તિ સિદ્ધ કરી છે, તે અંતરદૃષ્ટિ કરી સ્વામિનારાયણ ભગવાનનું પ્રતિલોમ ધ્યાન કરો, તેથી વહેવાર કરશો તો પણ અખંડવૃત્તિ નહિ તૂટે.' પછી તે રીતે કર્યું તેથી અખંડવૃત્તિ સિદ્ધ થઈ હતી.

આચાર્યશ્રીએ સેવક આપ્યા

આ અવદાતાનંદ સ્વામી વિશેષ મૂળીધામમાં જ રહેતા હતા. અવદાતાનંદ સ્વામીના એક શિષ્ય અચાનક ધામમાં ગયા. પછી મહારાજશ્રીએ જાણ્યું કે અવદાતાનંદ સ્વામી સેવા કરે એવા શિષ્ય ધામમાં ગયા. માટે સ્વામીને એક બીજા સેવાભાવી શિષ્ય લાવી દઈએ. પછી પત્ર લખીને બે પાર્ષદોને મેમકે મોકલ્યા. તેમાં લખ્યું કે હરિભાઇ આ પત્ર મળતા પરવારીને જલ્દી અમારી પાસે આવજો.

આ સમયે ભક્ત હરિભાઇ પોતે ખેતરે ગયેલા. સાંજે ઘેર આવ્યા ત્યારે પત્નીએ કહ્યું કે, 'આચાર્ય મહારાજશ્રીનો પત્ર લઈને બે પાર્ષદો આવ્યા છે ને મંદિરમાં છે, માટે જમીને મંદિરે જાઓ. ત્યારે હરિભાઇ કહે, “મહારાજશ્રીનો પત્ર છે એટલે હવે વાંચ્યા સિવાય જમાય નહિ. એમ કહીને મંદિર આવ્યા.

પાર્ષદો પાસેથી પત્ર લઈને વાંચ્યો. તેમાં લખ્યું હતું; કે હરિભાઇ આ પત્ર મળતા પરવારીને જલ્દી અમારી પાસે આવજો. એટલે હરિભાઇ તર્ત ચાલતા થઈ ગયા. ન ગયા ઘેર જમવા કે ન રહ્યા પત્નીને વાત કરવા. સીધા મૂળી પહોંચી મહારાજશ્રીને નમસ્કાર કર્યા. મહારાજશ્રી કહે, હરિભાઇ, પરવારી આવ્યા છો ? તમને સાધુ કરવા છે. હરિભાઇ કહે- હા મહારાજ, તમારી આજ્ઞા થઈ એટલે પરવારેલો જ છું.

પછી મહારાજશ્રીએ તેમને તરત જ દીક્ષા આપી. હરિભાઇનું હરિકૃષ્ણદાસજી સ્વામી નામ પાડયું અને અવદાતાનંદ સ્વામીને બોલાવીને કહ્યું કે, 'સ્વામી! આ તમારા નવા શિષ્ય છે, તે સાચવો.'

પછી હરિકૃષ્ણદાસજી સ્વામીએ આજીવન અવદાતાનંદ સ્વામીની સેવા કરી. ત્યારબાદ હળવદ, ઘાંટીલા, દેવલીખું, જેતપર, ખાખરેચી, માળિયા, ચરાડવા આદિ ગામોમાં ફરીને સ્વામીએ ખૂબ સત્સંગ ફેલાવ્યો અને મોટાં મોટાં હરિમંદિરો કરાવ્યાં. ત્યાર પછી મૂળીમાં પધાર્યા.

આ રીતે સદ્ગુરુ અવદાતાનંદ સ્વામીએ સત્સંગમાં અનેક કાર્યો કર્યા. સ્વામિનારાયણ ભગવાનની સાથે રહી સ્વામીશ્રીએ ૧૮ વર્ષ સુધી સત્સંગની અપાર સેવાઓ કરી, સ્વામિનારાયણ ભગવાન અને મોટા મોટા સંતોને રાજી કર્યા. સ્વામિનારાયણ ભગવાન સ્વધામ પધાર્યા બાદ પણ સ્વામીશ્રી ૪૯ વર્ષ સુધી ધરતી ઉપર રહ્યા, સત્સંગના અનેક શુભ કાર્યો કર્યા.

અવદાતાનંદ સ્વામીનો અક્ષરધામ

અવદાતાનંદ સ્વામી પોતાની અંતિમ અવસ્થામાં મૂળી ધામમાં જ રહેતા હતા. સ્વામિનારાયણ ભગવાને અવદાતાનંદ સ્વામીને એક માસ અગાઉ સં. ૧૯૩૫ જેઠ સુદ-૨ વહેલી સવારે દર્શન આપ્યા અને કહ્યું, સ્વામી, તૈયાર રહેજો, આવતી અષાઢ સુદ બીજના દિવસે અમે તમને અનંત મૂકતોને લઈને તેડવા પધારશું.

સ્વામિનારાયણ ભગવાને આપેલા આ કોલથી તેમના અંતરમાં અતિશય આનંદ થયો. પોતાની સેવા કરનારા શિષ્ય સાધુ હરિકૃષ્ણદાસજી સ્વામીને કહ્યું-સ્ત્રઅમે હવે એક મહિના બાદ સ્વામિનારાયણ ભગવાનની અખંડ સેવામાં અક્ષરધામમાં જશું. તમે કોઈ મારી પાછળ જરાય શોક કરતા નહીં. કેમ જે આપણું અવિચલ ઠરવાનું ઠામ તો ભગવાનની મૂર્તિ છે. આ લોક કરતાં અક્ષરધામમાં અનંત ગણું સુખ અધિક છે. આપણે પણ યુગોના યુગ સુધી અક્ષરધામમાં જ ભગવાનનો અખંડ આનંદ માણવાનો છે. અમે ધામમાં જશું ત્યારબાદ દશ વર્ષે શ્રીસ્વામિનારાયણ ભગવાનને લઈને અમે તમને તેડવા પધારશું અને સદા અક્ષરધામમાં આપણે સાથે રહેશું. પરંતુ આ વાત તમે તમારા પૂરતી રાખજો. જ્યારે તમારો અંત અંતકાળ આવે ત્યારે મેં જેમ તમને કહ્યું,એમ તમે હેતવાળા સંતો ભક્તોને જણાવજો.'

આ રીતે ગુરુશિષ્યે બંને પરસ્પર અંગત ગોષ્ઠી કરી. પછી સ્વામિનારાયણ ભગવાને આપેલા કોલ મુજબ સં. ૧૯૩૫ અષાઢ સુદ બીજના દિવસે અનંત મુક્તોને સાથે લઈ સ્વામિનારાયણ ભગવાન તેડવા પધાર્યા. આ સમયે સાથે રહેલા ઘણા સંતો ભક્તોને મુકતોએ સહિત મહારાજના દર્શન થયા. સર્વે પોતાના જીવનમાં સ્વામિનારાયણ ભગવાનનો આ પ્રગટ પરચો જોઈને ધન્યતા અનુભવી.

આ રીતે જેમને અનંત મૂકતો સાથે લઈ સ્વામિનારાયણ ભગવાન તેડવા પધાર્યા હતા એવા સંત અવદાતાનંદ સ્વામીના ચરણોમાં આપણે કોટી કોટી વંદન કરીએ અને એમના જેવી સ્થિતિ, પ્રભુપ્રીતિ અને મોટા સંતના વચનમાં રહેવાની અનુવૃત્તિ માગીએ. મૂળી ધામમાંથી જ સં.૧૯૩૫ અષાઢ સુદ-૨, તા. ૨૧/૬/૧૮૭૯ શનિવારના દિવસે સ્વતંત્ર થકા ભૌતિકદેહનો ત્યાગ કરીને અવદાતાનંદ સ્વામી શ્રીજીમહારાજની સાથે અક્ષરધામમાં ગયા હતા. સ્વામિનારાયણ ભગવાન મુક્તો સાથે સ્વામીને તેડવા આવ્યા એવા ઘણા સંતો-ભક્તોને ત્યારે દર્શન થયા હતા.

અવદાતાનંદ સ્વામી ધામમાં ગયા બાદ મૂળીધામમાં રહેલા સૌ સંતો ભક્તોએ સ્વામીની અંતિમ ક્રિયાઓ કરી. હવે આપણે સ્વામીશ્રીની ઉજ્જવળ પરંપરામાં આવતા સંતોના જીવનને ટૂંકમાં જાણીએ.

અવદાતાનંદ સ્વામીની શિષ્ય પરંપરા

સદ્ગુરુ અવદાતાનંદ સ્વામીના શિષ્ય સદ્ગુરુ હરિકૃષ્ણદાસજી સ્વામી હતા. તેમને ત્રણ શિષ્ય હતા : ૧. પુરાણી ત્યાગવલ્લભદાસજી સ્વામી ૨. સદ્ગુરુ ભૂધરચરણદાસજી સ્વામી ૩.સદ્ગુરુ હરિચરણદાસજી સ્વામી,

તેમાં હરિચરણદાસજી સ્વામીને બે શિષ્યો હતા : ૧. નિર્મળદાસજી સ્વામી ૨. રામલક્ષ્મણદાસજી સ્વામી.

સદ્ગુરુ ભૂધરચરણદાસજી સ્વામીને ત્રણ શિષ્યો હતા : ૧. ભગવતચરણદાસજી સ્વામી ૨. ઉદ્ધવવલ્લભદાસજી સ્વામી ૩. જિષ્ણુચરણદાસજી સ્વામી, તેમના શિષ્ય હરિસેવાદાસજી સ્વામી થયા, તેઓ અમદાવાદ રહેવા ગયા હતા.

પુરાણી ત્યાગવલ્લભદાસજી સ્વામીના શિષ્ય પુરાણી અક્ષરપ્રિયદાસજી સ્વામી થયા તેમના શિષ્ય શાસ્ત્રી બાલકૃષ્ણદાસજી સ્વામી થયા. તેમને ઘણા શિષ્યો હતા તેમાં મુખ્ય હતા : ૧. ધર્મસ્વરૂપદાસજી સ્વામી ૨. જગતપાવનદાસજી સ્વામી ૩. સૂર્યપ્રકાશદાસજી સ્વામી વગેરે હતા. ૪. ધ્યાનીસ્વામી ઉર્ફે હરિસ્વરૂપદાસજી સ્વામી; ધ્યાનીસ્વામીને પણ સત્સંગભૂષણ સ્વામી, ન્યાલકરણદાસજી સ્વામી, પ્રેમસ્વરૂપદાસજી સ્વામી, ધ્યાનપ્રિયદાસજી સ્વામી વગેરે ૪૦ ઉપરાંત સંતો છે.

આ પરંપરાના પ્રાયઃ સંતો ધર્મનિયમની દૃઢતાવાળા, ભજનાનંદી અને ભગવતપરાયણ જીવન જીવનારા છે; આવી ઉજ્જવળ સંતપરંપરાને સ્થાપનાર સદ્ગુરુ અવદાતાનંદ સ્વામીના ચરણોમાં કોટી કોટી વંદન...

અવદાતાનંદ સ્વામી

Help us make this article better—contribute now!