મૂળીના મુક્તરાજ વાઘજીભગત સ્ત્રપુરુષોત્તમચરિત્ર પુષ્પમાળા' ગ્રંથના પ્રારંભે સદ્ગુરુ સુખાનંદ સ્વામીની વંદના કરતા કહે છે,

જેણે સર્વ થકી પ્રથમ પ્રભુને શ્રીલોજ વાવે મળી,

કીર્તિ ઉદ્ધવ સ્વામીજીને કહીને સ્તુતિ કરેલી લળી;

વસ્તી વાસ થકી ઉદાસ અતિશે તે ટેક મેલાવીને,

વાળેલાં વનપં'થી વર્ણીને સુ નમ્રતા લાવીને. ૧૬

વર્ણી ત્યાંથી કદાચ જાત વનમાં ના હોત જો ત્યાં તમે,

કીધો એ ઉપકાર કેમ વિસરે ઋણી સદા છું અમે;

આપ્યો એ સરવે સુજશ પ્રભુયે સ્વામી સુખાનંદને,

એવા સ્વામી મુને સુગ્રંથ રચવા દેજો સુ આનંદને. ૧૭

ચોપાઈ : સુખાનંદ ચાર નોખા નામ રે, હેતે ભજે હરિ સહુ તપધામ રે;

પ્રભુપ્રેમી તપસ્વી ને ત્યાગી રે, જેને હરિમાં લગની લાગી રે.

મંજુકેશાનંદ સ્વામી 'નંદમાળા'માં સુખાનંદ સ્વામીનો પરિચય આપતા કહે છે તેમ સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયમાં સુખાનંદ નામના સંત ચાર હતા. બધા જ પ્રભુ પ્રેમી, તપસ્વી, ભગવાનની સેવામાં અનુરાગવાળા અને તપના ધામ જેવા હતા. તેમાં ત્રણ સુખાનંદ નામના સંતોનો વિશેષ પ્રસંગો જોવા મળે છે.

મોટા સુખાનંદ સ્વામીનો જન્મ અને પરિચય

મોટા સુખાનંદ સ્વામીનો જન્મ ઉજ્જૈન ગામમાં વિપ્ર જ્ઞાતિમાં થયો હતો. તેઓ નાનપણથી જ પ્રભુ પામવા માટે ઘર છોડીને ચાલી નીકળ્યા, રામાનંદ સ્વામીના યોગમાં આવ્યા. સ્વામીશ્રીનો ધર્મોપદેશ સાંભળીને ઐશ્વર્ય પ્રતાપ અને રહેણીકરણીનો અનુભવ કરીને આ સુખાનંદ સ્વામી રામાનંદ સ્વામીના શિષ્ય થયા. સ્વામીએ તેમને સં.૧૮૫૦ શ્રાવણ માસમાં સાધુ દીક્ષા આપીને સ્ત્રસુખાનંદથ નામ રાખ્યું.

લોયેજ ગામની વાવના કાંઠે બેઠેલા નીલકંઠ બ્રહ્મચારીને સં.૧૮૫૬ શ્રાવણ વદ-૬ના દિવસે સર્વપ્રથમ આ સુખાનંદ સ્વામી મળ્યા અને નીલકંઠ વર્ણીને રામાનંદ સ્વામીનો પ્રાથમિક પરિચય આપ્યો. તેમજ વિનંતિ કરીને આદરપૂર્વક આશ્રમમાં લાવ્યા હતા. નીલકંઠ વર્ણીના સત્સંગમાં પદાર્પણ માટે નિમિત્તરૂપ બનનાર રામાનંદ સ્વામીના એક વિરલ સંત સુખાનંદ સ્વામીનું નામ પણ સંપ્રદાય હંમેશાં યાદ રાખશે.

પ્રાતઃકાળનાં પહેલાં કિરણો હજી પૂર્વ ક્ષિતિજે પૂરેપૂરા પ્રગટ્યાં પણ નહોતાં ત્યારે સૌરાષ્ટ્રના એક નાનકડા ગામ લોજનાં ઉત્તર સિમાડે આવેલી વાવને કાંઠે પથ્થરની મોટી શીલા ઉપર નીલકંઠ વર્ણી આસન જમાવી ધ્યાનસ્થ થયા હતા. પંખીઓ મધુર કલરવ અને મંદ મંદ ગતિએ વાતો શીતળ પવન વાતાવરણને આહ્લાદક બનાવતો હતો. બ્રાહ્મમુહૂર્તની શુભ ઘડીએ ગામમાંથી એક સંત સ્નાન કરવા માટે ત્યાં આવ્યા. સ્નાન કરીને પાછા વળતા સંતની નજર વાવની એક કોરે બેઠેલા નીલકંઠ વર્ણી ઉપર પડી. વર્ણીનું તેજ મુખારવિંદ અને અત્યંત કૃશ શરીર જોઈ સંત પ્રભાવિત થય. એમના અંતરમાં પ્રેરણાનો પ્રકાશ થયો; નક્કી આ કોઈ સિદ્ધ મહાત્મા લાગે છે!

તેમણે વર્ણીની પાસે જઈ પૂછ્યું, 'વર્ણિરાજ! આપનું કુળ કયું?'વર્ણીએ કહ્યું, 'અમારું કુળ તો ભગવાન છે.' સંતે ફરી પૂછ્યું, 'તમે કહ્યું તે યથાર્થ છે, પરંતુ હું તો લોકવ્યવહારે પૂછું છું.' વર્ણીએ સામો સવાલ કર્યો, 'તમે કોના સાધુ છો?' સંતે હાથ જોડીને જવાબ આપ્યો, 'હું સદ્ગુરુ રામાનંદ સ્વામીનો શિષ્ય સાધુ સુખાનંદ છું. રામાનંદ સ્વામીના અમે ૭૦ સાધુ અહીં લોજ આશ્રમમાં રહીએ છીએ. અમારા મોટેરા મુક્તાનંદ સ્વામી પરમ દર્શનીય સંત છે. આપ કૃપા કરી. અમારા આશ્રમમાં પધારો, જેથી અમારી સાથે આપની મુલાકાત શક્ય બને.'

નીલકંઠ વર્ણી સુખાનંદ સ્વામી સાથે રામાનંદ સ્વામીના આશ્રમે પધાર્યા. અને મુક્તાનંદ સ્વામીનો શ્રીહરિને પ્રથમ પરિચય કરાવ્યો. રામાનંદ સ્વામી તેમજ મુક્તાનંદ સ્વામી જેવા સંતનો સમાગમ કરાવનાર પોતાના ગુરુભાઈ આ મોટા સુખાનંદ સ્વામી પ્રત્યે સ્વામિનારાયણ ભગવાનને અત્યંત સ્નેહ હતો.

સ્વામિનારાયણ ભગવાનની પ્રેરણાથી તેઓ હિંદી તેમ જ વ્રજ ભાષામાં કાવ્ય રચના કરતા હતા. લોજની વાવ પર એમણે નમણા નીલકંઠ વર્ણીને નીરખ્યા ત્યારથી એ સલૂણા ઘનશ્યામની માધુરી મૂરત એમના અંતરમાં ઊતરી ગઈ હતી. તેથી જ એમણે એ દર્શનનો યથાર્થ મહિમા સમજાવતા મગ્ન થઈને ગાયું હતું, સહજાનંદકે દર્શન કરકે, મગન ભયે સબ ગુરુ જ્ઞાની...તેઓ બહુ સારા સંગીતજ્ઞ હતા. શ્રીજીમહારાજે સંગીત વિદ્યાના વિશદ્ અભ્યાસ અર્થે તેમને બુરહાનપુર મોકલ્યા હતા. સદ્દગુરુ આધારાનંદ સ્વામી હરિચરિત્રામૃતસાગરમાં નોંધે છે કે, સુખાનંદ સ્વામી સિતાર સારી વગાડતા હતા. તેઓ ક્યારેક બંસી પણ બજાવતા. (સદર્ભ : શ્રીહરિ ચરિત્ર ચિંતામણિ ભાગ-૧/૮૩, શ્રીહરિચરિત્રામૃત સાગર પૂર-૪/૩૩)

સહજાનંદ કે દર્શન કર કે.. પદ ઇતિહાસ

મોટા સુખાનંદ સ્વામી સંગીતજ્ઞ, ભક્તકવિ હતા. સ્વામિનારાયણ ભગવાને સમાધિ પ્રકરણ ચલાવ્યું, સૌને પોતપોતાના ઇષ્ટદેવના દર્શન કરાવ્યા. તેથી અનેક સંપ્રદાયના મોટા મોટા મહંતો પણ શ્રીહરિના શરણે થયા. સ્વામિનારાયણ ભગવાનનો આ દિવ્ય પ્રતાપ નવખંડ ધરતીમાં ગુંજવા લાગ્યો.

સુખાનંદ સ્વામીને પણ સ્વામિનારાયણ ભગવાને સમાધિ કરાવી અલૌકિક અનુભવ કરાવ્યો. સં.૧૮૬૧ આસો સુદ-૧૫, તા.૮/૧૦/૧૮૦૫ મંગળવારે ગઢપુરધામમાં શરદ પૂનમની રાત્રીએ પરમહંસોને શ્રીહરિએ પૂર્વજન્મોનું જ્ઞાન આપ્યું. સ્વામિનારાયણ ભગવાનનો આ અલૌકિક પ્રતાપ નજરે નિહાળી આ સુખાનંદ સ્વામીએ પોતાની સહાનુભૂતિ આ એક પદમાં કંડારી છે. સ્વામીના આવા ઘણા પદો હશે? પરંતુ ઐતિહાસિક આ એક પદ સત્સંગમાં સચવાયું છે. આપણે હવે એનો આસ્વાદ માણીએ.

કાવ્યકૃતિ :

સહજાનંદ, દર્શન કરકે, મગન ભયે બસ ગુરુજ્ઞાની;

અદ્ભુત રૂપ વિચાર મનમેં, નહિ આવે મુખસે બાની. સહ ટેક.

અનંત કોટી જાકે ચરન પડત હે, બ્રહ્મ મહોલ કે સુખયાની;

સો હરિકો હમ પ્રગટ બતાવે, ભેદ વિના ભટકત માની. સહ;૧

કોટી વિષ્ણુ બ્રહ્મા કર જોડી, શંકર કોટી સુરત આની;

શારદ શેષ નારદ મું પ્રણમે, નહિ માનત નર અભિમાની. સહ;૨

નિઃસ્વાદી નિઃસ્પૃહી નિર્લોભી, નિષ્કામી જન નિર્માની;

પાયો ભક્તિ પદારથ મોટો, તન મન કીનો કુરબાની. સહ;૩

પરબ્રહ્મ પૂરણ પુરુષોત્તમ, સ્વામિનારાયણ સુમરાની;

સુખાનંદ શરણે સુખ પાયો, ભજન ભરોસો ઉર આની. સહ;૪

સંત કવિ મોટા સુખાનંદ સ્વામી સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયમાં પ્રસિદ્ધ તેમના પ્રસ્તુત પદમાં શ્રી સહજાનંદ સ્વામીનો યથાર્થ મહિમા પોતાની રોચક શૈલીમાં રજૂ કરે છે.

કવિ પોતાના ઇષ્ટ આરાધ્ય શ્રી સ્વામિનારાયણ ભગવાનના સમકાલિન હતા, તેમ જ તેમના અંતેવાસી સેવક હતા. તેથી તેમણે પોતાના પ્રીતમ પ્યારા પ્રભુના સાંનિધ્યમાં જે જોયું, જે માણ્યું, જે અનુભવ્યું એને પરિણામે એમના અંતરમાં શ્રીજીમહારાજનો સર્વોપરી સ્વરૂપ નિશ્ચય તથા મહાત્મ્ય જ્ઞાને યુક્ત ભક્તિ દઢ થયાં. પોતે પ્રગટ પ્રભુને જે રીતે પિછાન્યા. એ પ્રચ્છન્ન્ પરિચયને તેઓએ આ પદમાં વર્ણવ્યો છે.

જ્ઞાનમાર્ગમાં ગુરુપદને પામેલા સર્વે મુક્તાત્માઓ શ્રી સ્વામિનારાયણ ભગવાનની રસિક રૂપ માધુરીમાં આકૃષ્ટ થઈને ભક્તિના કેફમાં ગરકાવ થઈ જતા અને ત્યારે ધ્યાન અને સમાધિ એમના માટે સહજ બની જતા. શ્રીહરિનું અદ્ભુત દિવ્ય સ્વરૂપ જેઓ ધ્યાન કે સમાધિમાં નિહાળતાં, તેમની વાણી વિલાઈ જતી. એ વિરલ અનુભૂતિને અભિવ્યક્તિ માટે ક્યારેય શબ્દોનો સાથ નહોતો મળતો.

કવિનું મહિમાગાન હવે એની ચરમસીમા પર પહોંચે છે. આધ્યાત્મિક જગતમાં જીવ દશાથી માંડીને પૂર્ણ પુરુષોત્તમ પરમાત્માના પરમ સાધર્મ્ય પર્યન્ત અસંખ્ય ભૂમિકાઓ આવે છે. આ ભૂમિકાઓને જીવકોટી, ઈશ્વરકોટી, બ્રહ્મકોટી, અક્ષરકોટી ઇત્યાદિ નામો દ્વારા ઓળખવામાં આવે છે. આવી વિવિધ ભૂમિકાઓએ પહોંચેલા અસંખ્ય આત્માઓ અક્ષરધામના અલભ્ય સુખની યાચના સાથે જેમનાં ચરણોમાં વારંવાર વંદન કરે છે; એવા શ્રીસહજાનંદ સ્વામી, એ જ પ્રગટ પ્રમાણ પૂર્ણ પુરુષોત્તમનારાયણ છે, એમ કવિ કહે છે. સાથે કવિ એક ટકોર પણ કરે છે કે, શ્રીજી મહારાજની સર્વોપરી ઉપાસનાનું આ રહસ્યજ્ઞાન જ્યાં સુધી લક્ષ્યાર્થભાવે આત્મસાત થતું નથી, ત્યાં સુધી જીવ જન્મમરણના બંધનમાં ભટક્યા કરે છે.'

સ્વામિનારાયણ ભગવાનની મૂર્તિના એક એક રોમમાં અનંત કોટી બ્રહ્માંડો ઊડતાં ફરે છે. એ સર્વે બ્રહ્માંડોના કોટી બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને શંકર અહોનિશ પૂર્ણ પુરુષોત્તમ નારાયણની વંદના કરતા રહે છે. શારદા, શેષ અને નારદની ઉપમા પ્રતાપી મુક્તોને આપી સ્વામી એમ કહે છે કે, જે શ્રી સ્વામિનારાયણ ભગવાને ગોપાળાનંદ સ્વામી, નિત્યાનંદ મુનિ તથા મુક્તાનંદ સ્વામી જેવા સમર્થ, જ્ઞાની અને પ્રેમી સંતો નિત્ય આરાધતા એવા શ્રીહરિનો યથાર્થ મહિમા નહિ, સમજનાર વ્યક્તિ મિથ્યાભિમાની છે.

ભક્તિનો માર્ગ સ્વાપર્ણનો માર્ગ છે, શહીદીનો માર્ગ છે. જે જ્ઞાની ભક્ત નિસ્વાદી, નિસ્પૃહી, નિર્લોભી, નિષ્કામી તથા નિર્માની બનીને પોતાના તન અને મન શ્રીહરિની ભક્તિમાં ન્યોછાવર કરે છે, તેના જ અંતરમાં નવધા ભક્તિને અંતે પર્યવસાન પામતી પ્રેમલક્ષણા ભક્તિનો પાદુર્ભાવ થાય છે !

અંતે કવિ કહે છે, 'હે ભક્તો ! પરબ્રહ્મ પૂર્ણ પુરુષોત્તમ શ્રીહરિનું અહોનિશ સ્મરણ કરો અને જેમ જેમ તમારા અંતરમાં પ્રભુ પ્રત્યેની પ્રગાઢ શ્રદ્ધાનો વધુ ને વધુ આવિષ્કાર થતો જશે, તેમ તેમ તમારા અંતરમાં સ્વામિનારાયણ ભગવાનની નિર્વિકલ્પ શરણાગતિનો અલૌકિક આનંદ આવતો જશે, આવતો જ જશે!!'

રાગ લાવણીમાં ગવાતું પ્રસ્તુત પદ સદ્ગુરુ સુખાનંદ સ્વામીનું એક ઉત્કૃષ્ટ સર્જન છે. કાવ્યમાં પ્રાસાદિકતા પ્રાસ અને લયમાં ઘૂંટાઈને નખશિખ વ્યાપી રહે છે.

સુખાનંદ સ્વામી માતા-પિતાને સત્સંગ કરાવવા ગયા

સમય જતા મોટા સુખાનંદ સ્વામી એકડમલ ભેગા ભળીને દેશમાં ફરવા ગયા હતા. તે પાછા એકડમલ ભેગા ગઢડે આવ્યા ત્યારે સહુ એકડમલે મળીને જીવુબાને કૂવો ગાળી આપ્યો તેથી સ્વામિનારાયણ ભગવાન રાજી થયા. તે વખતે એકડમલોએ બ્રહ્મવિદ્યા દેખાડી તથા સ્વામિનારાયણ ભગવાનની પૂજા કરી.

તે સમે સ્વામિનારાયણ ભગવાન બોલ્યા હતા જે, આ સુખાનંદ સ્વામી એકડમલમાં ભળે તેવા નથી. કારણ કે, તેમણે લોજમાં મુક્તાનંદ સ્વામી સાથે અમને મેળાપ કરાવ્યો હતો ને તે તો અનાદિ કાળના મુક્ત છે ને ત્રિકાળજ્ઞાની તથા મહાસમર્થ છે. માટે જો તે અમારી સેવામાં રહે તો રાખીએ. ત્યારે સુખાનંદ સ્વામી બોલ્યા જે, 'હે મહારાજ ! મેં તમારી આજ્ઞા લોપી નથી ને લોપવી પણ નથી. પણ મારે એક સંકલ્પ રહે છે જે, મને પુરુષોત્તમનારાયણ મળ્યા તે મારું તો કલ્યાણ થયું છે પણ મારા માબાપનું કલ્યાણ કરવા ત્યાં જાવું છે ને તેમને તમારા સ્વરૂપનો નિશ્ચય કરાવવો છે એટલો સંકલ્પ છે.'

ત્યારે સ્વામિનારાયણ ભગવાને કહ્યું જે, 'ચોરાશીલાખ યોનિમાં ઘણા મા બાપ થઈ ગયા છે; માટે જેને વર્તમાન ધરાવવાં તેને માબાપ જાણવા. એમ ઘણાં સમજાવ્યા પણ સમજ્યા નહિ.' ત્યારે સ્વામિનારાયણ ભગવાને કહ્યું જે, 'તમારી આવરદા એક વરસની છે,પછી તમારી મરજી.' તો પણ તેમને સંકલ્પ મટયો નહિ.

વળી, એક વખત સુખાનંદ સ્વામીના મનમાં એક વિચાર થયો કે, મારા વતનમાં જઈને મારા સંબંધીજનોને સત્સંગ કરાવું, જેથી તેઓનો મોક્ષ થાય. પોતાનો આ વિચાર તેમણે સ્વામિનારાયણ ભગવાનને કહ્યો. તે સાંભળી સ્વામિનારાયણ ભગવાને કહ્યું કે, 'સ્વામી ! આપનો વિચાર શુભ છે; પરંતુ આપનું આયુષ્ય માત્ર એક જ વર્ષનું છે. માટે જે કરો તે સમજી વિચારીને કરજો.' મહારાજના અભિપ્રાય પરત્વે તેમણે વિચાર્યું કે, આપણે તો બે-ચાર મહિનામાં પાછા આવતા રહીશું; માટે જવું તો ખરું જ.

સુખાનંદ સ્વામીએ બે વૈરાગીને સાધુ કર્યા

પછી પોતાનો સંકલ્પ સફળ કરવા સં. ૧૮૭૧ની સાલમાં મોટા સુખાનંદ સ્વામી એકલા જ જેતલપુરથી ચાલ્યા. તે એક ગામના ચોરામાં જઈને ખીંટીએ ઝોળી મૂકતાં 'સ્વામિનારાયણથ એવું નામ લીધું; ત્યાં તો તે ચોરામાં પ્રકાશ થઈ ગયો. ત્યાં બે બાવા રહેતા હતા તેમને વિચાર થયો જે, જેનું નામ લેતાં આવો પ્રકાશ થઈ ગયો તે કોણ હશે ?

પછી તે પ્રકાશ બંધ થઈ ગયો ત્યારે તે બેય બાવા સ્વામી પાસે આવીને પગે લાગ્યા ને કહ્યું, 'હે મહારાજ ! એ સ્વામિનારાયણ કોણ છે?' ત્યારે સ્વામીએ કહ્યું, 'એ તો સાક્ષાત્ ભગવાન પ્રગટ થયા છે ને હું તો તેનો સાધુ છું.' તે વાત તે બાવાઓને સાચી મનાણી. પછી તે બેય જણા સવારે સુખાનંદ સ્વામી ભેગા ચાલી નીસર્યા ને બીજે ગામ ગયા. ત્યારે સ્વામીને કહ્યું, 'અમને તમારા જેવા સાધુ કરો.' પછી સ્વામીએ તેમને સાધુ કર્યા ને એકનું નામ રામાનુજાનંદ પાડયું તે જૂનાગઢમાં રહ્યા હતા ને બીજાનું નામ ગોપાળાનંદ પાડયું તે બોટાદમાં રહ્યા હતા.

સુખાનંદ સ્વામીએ મથુરાના કરશન શેઠને સત્સંગ કરાવ્યો

પછી તે ત્રણેય સાધુઓ ફરતા ફરતા ગોકુળ થઈ મથુરા ગયા. ત્યાં એક કરશનજી નામે કાયસ્થ હતો. તેની પાસે ઘણું દ્રવ્ય હતું પણ તેને છાતીમાં બળ્યા કરતું ને ઊંઘ આવતી નહિ. તેથી તેણે કોઈ બ્રાહ્મણને પૂછયું ત્યારે તેણે કહ્યું જે, “તમે એક મોટું મંદિર કરાવો ને તેમાં દેવ પધરાવો. તે દેવનાં દર્શન કરવા કોઈ સત્પુરુષ આવશે ને તેનાં તમને દર્શન થાશે તેથી બધી શાંતિ થઈ જાશે.''

પછી કરશનજી કાયસ્થે વૃંદાવનમાં એક મોટું મંદિર કરાવીને તેમાં દેવ પધરાવ્યા. તે પછી બાર વરસ થયા ત્યારે સુખાનંદ સ્વામી પોતાના બેય શિષ્યો સાથે દર્શને ગયા. મથુરામાં કરશન શેઠને સ્વામીનાં દર્શન થતા તુરંત તેને છાતીમાં બળતું હતું તે મટી ગયું.

ત્યારે કરશન શેઠે સ્વામીનું કાંડું ઝાલ્યું ને કહ્યું, 'તમે ભગવાન છો.' ત્યારે સુખાનંદ સ્વામી કહે, 'અમે તો ભગવાનના સાધુ છીએ.' પછી શેઠે સ્વામીને ઠાકોરજીનાં દર્શન કરાવીને પોતાની મેડી ઉપર પાથરણાં પાથરીને તે ઉપર બેસાડયા.

પછી સુખાનંદ સ્વામીએ શેઠને બે ઘડી વાતો કરી, ત્યાં તો શેઠને ઊંઘ આવવા માંડી એટલે શેઠે કહ્યું, “હે સ્વામી ! મને તમારા દર્શનથી અંતરમાં શાંતિ થઈ ગઈ ને ઊંઘ આવે છે.'' ત્યારે સ્વામી કહે, “તમે બે ઘડી ઊંઘી જાઓ અમે બેઠા છીએ.''

પછી તે બે કલાક ઊંઘ લઈને ઊઠયા ને રસોઈ કરવા સારુ સાકરનાં સીધાં મંગાવવા માંડયા. ત્યારે સુખાનંદ સ્વામીએ ના પાડી ને કહ્યું, “અમારા ગુરુની આજ્ઞા ભિક્ષાવૃત્તિ કરી આવીને જમવું એવી છે.'' ત્યારે શેઠે માગવા જવાની ના પાડી ને બાજરાનો લોટ ને ભાજી મંગાવી આપ્યાં. તેની બાટીઓ ને ભાજી સાધુએ બનાવ્યાં. પછી તે ઠાકોરજીને ધરાવીને સ્વામી વગેરે ત્રણેય સાધુઓ જમ્યા.

મથુરાના કાયસ્થ કરશન શેઠ નથુ પટેલ થયા

પછી તો સુખાનંદ સ્વામી ત્રણ મહિના સુધી મથુરા તેમના સદાવ્રતમાં રોકાયા. સ્વામીનું વર્તન જોઈ કાયસ્થ કરશન શેઠને સુખાનંદ સ્વામી જોડે ખૂબ સ્નેહ થયો. તેઓ વિચારવા લાગ્યા કે 'દ્રવ્યના ત્યાગી આવા સાધુ મેં કોઈ જોયા નહિ. આમના ગુરુ કોઈ સમર્થ હશે. સ્વામીને પૂછતાં સ્વામીએ શ્રીસ્વામિનારાયણ ભગવાનના પ્રગટપણાની વાત કહી તેમને સ્વામિનારાયણ ભગવાનનો પાકો નિશ્ચય કરાવ્યો.

સુખાનંદ સ્વામી મથુરામાં કરશન શેઠને ત્યાં રોકાયા તે અરસામાં તે જ દેશના બે મુમુક્ષુ ભગવાનને ગોતવા નીકળેલા તે ત્યાં આવી ચડયા. તેમને પણ સુખાનંદ સ્વામીએ શ્રીસ્વામિનારાયણ પ્રગટ ભગવાન છે તેવો દૃઢ નિશ્ચય કરાવ્યો અને તે બન્ને જણાને ધ્યાનમાં બેસાડયા. પછી સુખાનંદ સ્વામીએ શ્રીજીમહારાજની મૂર્તિનું વર્ણન કર્યું. જ્યારે સ્વામિનારાયણ ભગવાનના પંચકેશનું વર્ણન કર્યું, ત્યારે તે બન્ને મુમુક્ષુઓ કહે, 'શ્રીજી મહારાજને માથે તો શિખા છે, પંચકેશ નથી.'

જ્યારે સુખાનંદ સ્વામી સ્વામિનારાયણ ભગવાનને છોડીને ચાલ્યા, ત્યારે મહારાજે પંચકેશ રખાવેલા હતા અને આ બે જણા શિખા કહે છે. એટલો ફેરફાર કેમ આવે છે ? એમ સ્વામી વિચારે છે તે સમયે કોઈ એકડમલ સંત ફરતા ફરતા મથુરા સ્વામી પાસે આવી ચડયા. તેને સુખાનંદ સ્વામીએ પૂછયું કે, 'હમણાં સ્વામિનારાયણ ભગવાનનું શું પ્રકરણ ચાલે છે?'ત્યારે તે એકડમલે કહ્યું કે, 'હમણાં મહારાજે પંચકેશ ઉતરાવી શિખા રખાવી છે.' ત્યારે સુખાનંદ સ્વામી કહે, 'હવે ઠીક! તાળો મળી ગયો.'

સુખાનંદ સ્વામી મથુરામાં આ કાયસ્થને ત્યાં ત્રણ માસ રોકાયા. તે સમયે પેલા બન્ને મુમુક્ષુ થોડા દિવસ રહીને શ્રીહરિ પાસે જવા તૈયાર થયા. ત્યારે કાયસ્થે તેને ત્યાં રોકવા માટે ઘણો આગ્રહ કર્યો અને મંદિર તથા બધું દ્રવ્ય તેમને અર્પણ કરવાનું કહ્યું.

ત્યારે આ બંને મુમુક્ષુઓ કહે, 'અમારે તો બોલતા ચાલતા ભગવાન મેળવવા હતા એટલે અમે ઘરબાર છોડીને ચાલી નીકળ્યા છીએ. સુખાનંદ સ્વામીની વાત સાંભળતા અમને પ્રગટ ભગવાનની ઓળખાણ થઈ છે. માટે હવે અમારે તમારા દ્રવ્યનું કે મંદિરનું કોઈ કામ નથી.' આમ તેમાં ન લોભાતાં તેઓ ત્યાંથી ચાલવા તૈયાર થયા. ત્યારે કાયસ્થ કરશન શેઠે કહ્યું કે, 'તમો ભગવાન માટે થોડું દ્રવ્ય હીરા, મોતી, ઝવેરાત જે આપું તે લઈ જાઓ. તે મારા વતી પ્રગટ ભગવાનને ભેટ કરજો.' ત્યારે તે બંને મુમુક્ષુએ કહ્યું કે, 'શેઠ ! જો દ્રવ્ય લઈ જઈએ તો રસ્તામાં જ કોઈક ચોર-લૂંટારા મળે તે મારી નાખે અને અમને પ્રગટ ભગવાન મળશે, ત્યારે તે ભગવાનના ચરણમાં માથું મૂકી તેમને રાજી કરીશું.' એમ કહી દ્રવ્ય ન લીધું. એટલે કાયસ્થે ભારે કિંમતી અત્તરની શીશી ભરી ભેટ મોકલી.

પછી આ બન્ને જણ ત્યાંથી ચાલી નીકળ્યા. તે પાંચાલ દેશમાં કારિયાણીમાં શ્રીસ્વામિનારાયણ ભગવાનનો ભેટો થયો. તેમણે કાયસ્થની આપેલી અત્તરની શીશી તથા સુખાનંદ સ્વામીની વાત સ્વામિનારાયણ ભગવાનને કહી. વળી કહ્યું કે, 'એ કાયસ્થ દ્વારકાની જાત્રા કરવા નીકળશે ત્યારે આપનાં દર્શન કરવા આવશે.' એમ તેણે કહ્યું છે.

ત્યારે સ્વામિનારાયણ ભગવાન બોલ્યા કે, 'એ કાયસ્થ કરશન શેઠને આ દેહે અમારો જોગ થાશે નહિ. તેનો આ દેહ પડ્યો પછી સત્સંગમાં જન્મ ધરશે, ત્યારે અમારો જોગ થાશે.' પછી તે બન્ને જણા ત્યાં શ્રીહરિનો નિશ્ચય થવાથી ત્યાગી થઈને રહ્યા.

પછી થોડા દિવસ કેડે વિપ્ર કરશનજી શેઠ પોતાની ભેગા દોઢસો માણસનો સંઘ લઈને તથા રથ, ઘોડાં તંબુ વગેરે લઈને દ્વારકાની જાત્રાને મિષે શ્રીસ્વામિનારાયણ ભગવાનનાં દર્શન કરવા નીકળ્યા. તે રસ્તામાં બીજે ઠેકાણે મુકામ કર્યો હતો.

પછી તેઓ રાત્રીએ લઘુશંકા કરવા બેઠા થયા. ઘોડાની ઓથે લઘુશંકા કરી ઉઠવા ગયા ત્યાં ભડકીને ઘોડાએ જોરદાર પાટું માર્યું. તેથી રાડ પાડીને ત્યાં જ પડી ગયા. તેમની બૂમ સાંભળતા માણસો તેમને ઉપાડીને તંબુમાં લઈ ગયા અને તે ઘડીએ જ તેના પ્રાણ નીકળી ગયા. પછી તેમણે કારિયાણીમાં સત્સંગીને ઘેર જન્મ લીધો. નથુ પટેલ થયા. (સંદર્ભ : હરિચરિત્રચિંતામણિ ૩/૪૬૯ તથા બાલમુકુંદ સ્વામીની વાતો)

સુખાનંદ સ્વામીએ વૃંદાવનના લાલાબાબુને સત્સંગ કરાવ્યો

પછી મોટા સુખાનંદ સ્વામી મથુરાથી પોતાના બેય શિષ્યો સાથે વૃંદાવન રંગનાથના મંદિરે દર્શને ગયા. મંદિરમાં ભગવાનના દર્શન કરી સુખાનંદ સ્વામી બન્ને સંતો સાથે ત્યાં સદાવ્રત લેવા ગયા. ભિક્ષુકોની ભીડ જોઈ સ્ત્રી, ધનનો સ્પર્શ ન થાય તેવા હેતુથી ત્રણેય સંતો એકાંતમાં અચળ મન રાખી ભજન કરવા લાગ્યા.

સદાવ્રત દેનારાઓને દૂરથી સંતના દર્શન થયા. પ્રગટ ઉપાસી મૂર્તિધારી સંતોમાં તેમનું દિલ દૂરથી ખેંચાણું. પછી અન્ય ભિક્ષુકો ગયા બાદ નોકરોએ સુખાનંદ વગેરેને સદાવ્રત લેવા માટે બોલાવ્યા અને કહ્યું, “સાધુ મહારાજ! કૃપા કરી આજ અમારા સદાવ્રતમાં અન્ન લેવા પધારો.'' સ્વામી ત્યાં ગયા.

અન્ન આપ્યું લાલાબાબુના નોકરે, પછી પૂછિયું સંતોને વરતંત જો;

ક્યાંના રહેવાસી ને ક્યાંથી આવિયા, તમે છો કોણ સંપ્રદાયના સંત જો, વૃંદા૦.૭

સ્વામિનારાયણના છીએ સંતે કહ્યું, “ગુર્જર દેશથી આવ્યા તીરથ કાજ જો;

અષ્ટપ્રકારે સ્ત્રી દ્રવ્યના ત્યાગી અમે, આજ્ઞા લોપે જાય અમારી લાજ જો, વૃંદા૦.૮

અમે અષ્ટ પ્રકારે સ્ત્રી-ધનનો ત્યાગ રાખીએ છીએ. સ્વામિનારાયણ ભગવાનની આજ્ઞા મુજબ જીવન જીવીએ છીએ. આ ભીડામાં કોઈ સ્ત્રી અમને અડી જાય તો અમારી લાજ જાય અને ઉપવાસ કરવો પડે.

લુગાઈ અડે તો ઉપવાસ કરવો પડે, દ્રવ્ય રાખ્યાથી વાધે મોટું પાપ જો;

તેથી ભીડ દેખી છેટે બેઠા હતા, બેઠા બેઠા જપતા થકા હરિ જાપ જો, વૃંદા૦.૯

વાત સુણીને જન આશ્ચર્ય પામિયા, સંતોને લઈ ગયા બાબુજી પાસ જો;

સાચા સાધુના દર્શનથી બાબુને, અંતરમાંહી ઉપજ્યો અતિ હુલ્લાસ જો, વૃંદા૦.૧૦

સુખાનંદ સ્વામી જેવા મહાન સંતના દર્શન થતા જ શેઠને છાતીમાં બળતું મટી ગયું. અંતરમાં શાંતિ શાંતિ થઈ. એટલે સ્વામીનું કાંડું ઝાલીને કહે, “તમે ભગવાન છો.'' સ્વામી કહે, “પ્રગટ ભગવાન તો સ્વામિનારાયણ છે.'' અમે તો તેના સંત છીએ. એમ બે ઘડી વાતો કરી. સાચા સંતના મુખથી પ્રગટ પ્રભુના મહિમાની વાત સાંભળી લાલાબાબુ અતિ રાજી થયા. અંતરમાં શ્રીહરિ પ્રત્યે અતિ પ્રેમ ઉપજ્યો. વર્ષોથી શેઠને ઘાટી ઊંઘ આવતી ન હતી. સંતોના મુખથી પ્રગટ ભગવાનની વાત સાંભળતા જ તેમના અંતરમાં ટાઢું થયું અને ચાલુ વાતમાં જ ઊંઘ આવવા લાગી. તેથી સુખાનંદ સ્વામી કહે, “શેઠ ! થોડીવાર આરામ કરી લ્યો.''

પછી લાલાબાબુ આરામ કરવા ગયા. બે કલાક અતિ ઘાટી ઊંઘ આવી. છાતીમાં બળતું બધું જ સમી ગયું. પછી જાગ્યા એટલે તરત પાછા સંતો પાસે આવ્યા અને કહ્યું, 'હે સંતો ! હવે તમે કાયમ માટે અહીં જ રહો. હું તમારા માટે બધી જ વ્યવસ્થા કરી આપીશ.' તે સાંભળી સુખાનંદ સ્વામીના દિલમાં થયું કે, 'સ્વામિનારાયણ ભગવાને કહ્યું હતું તમારું એક વર્ષનું જ આયુષ્ય બાકી છે. જો હું આમના સુખાર્થે અહીં રોકાઈ જાવ તો ભગવાનના વચન સત્ય ઠરશે અને મારી ઈચ્છા અધૂરી રહેશે.' છતાં સ્વામી થોડા દિવસ લાલાબાબુના મંદિરમાં રોકાયા. શેઠને પ્રગટ પુરુષોત્તમનારાયણના મહિમાની વાતો કરી દૃઢ નિશ્ચય કરાવ્યો.

પ્રગટ પ્રભુનો નિશ્ચય થતા લાલાબાબુને સ્વામિનારાયણ ભગવાન પ્રત્યે અતિ પ્રેમ ઉપજ્યો. તેમના દિલમાં થયું કે, હાલ પ્રગટ ભગવાન ધરતી ઉપર વિચરે છે, તે જો અહીં આવે તો હું તેમનું ભવ્ય સ્વાગત કરું અને અનેક લોકોને પણ પ્રગટ ભગવાનની ઓળખાણ કરાવું.

આ રીતે સ્વામિનારાયણ ભગવાનને વૃંદાવનમાં બોલાવવાનો નિરધાર કર્યો. પછી એક દિવસ કહે, 'હે સંતો ! સ્વામિનારાયણ ભગવાનને તમે અહીં બોલાવો. જાતા આવતાનું જે ખર્ચ થશે, તે હું આપીશ. વળી, તેમને માટે સારો શિરપાવ ભેટ ધરીશ. મારે પ્રગટ ભગવાનને જરૂર મળવું છે.'

વચન સુણીને સંત સુખાનંદ બોલિયા, હરિને મળવાનો તમને ખપ હોય જો;

તો ચાલો તમને હું હરિ ભેળા કરું, પુરુષોત્તમ પર હુકમ કરે નહીં કોય જો, વૃંદા.૧૧

લાલાબાબુની વિનંતિ સાંભળી સુખાનંદ સ્વામી કહે, “શેઠ ! આપણે સેવક છીએ અને સ્વામિનારાયણ તો પ્રગટ ભગવાન છે. તે અત્યારે ગુજરાતના કાઠિયાવાડ પ્રદેશના ગઢપુર ગામમાં વિશેષ રહે છે. તેને અહીં લાવવાનો આપણે આગ્રહ ન કરી શકીએ અને તેને શિરપાવની કાંઈ પડી ન હોય, પણ જો તમારે પ્રગટ ભગવાનના દર્શન કરવાનો ખપ હોય તો મારી સાથે ચાલો. હું તમને ભગવાનનો ભેટો કરાવી આપું.''

સંતવચન સુણીને બાબુ બોલિયા, મારે તો મંદિરનું છે કઈ કામ જો;

જઈ શકાશે નહીં મુજથી ગુજરાતમાં, દયા કરીને આવે પૂરણકામ જો, વૃંદા.૧૨

સ્વામી કહે, 'શેઠ ! તમારે ભગવાનને પામવાની ઈચ્છા છે અને તમે વાત ઊંધી કરો છો. આજ દિન પર્યંત જે કોઈ મુમુક્ષુને પ્રભુ પામવાની તમન્ન જાગી તેઓ જ્યાં પ્રગટ પ્રભુ હોય ત્યાં જઈને મળ્યા છે. બીજી-ત્રીજી કોઈ વાતમાં તેઓ બંધાઈ રહ્યા નથી. ભગવાન તો પૂર્ણકામ છે. માટે તમારે તેમને મળવું હોય તો આ મંદિર સાચવવાની ઈચ્છા છોડી દો. તમે શું કામ મંદિર બાંધ્યું હતું ?

જેમ ઘેટા ઊન માટે લાવે અને ઊનના કાંતેલા કોકડા તે ખાય જાય, તેની જેમ તમે પણ ભગવાન ભેટવા માટે મંદિર બાંધ્યું અને પાછા અહીં જ બંધાઈ ગયા.' આ રીતે સ્વામીએ શેઠને પ્રગટ ભગવાનના દર્શન માટે આવવા ઘણું સમજાવ્યા. પરંતુ આ વાત લાલાબાબુને ન મનાણી.

પછી સુખાનંદ સ્વામીને પોતાનું મૃત્યુ નજીક જણાતા શેઠ પાસે રજા માગી અને તેને પણ સાથે આવવા કહ્યું. ત્યારે શેઠ કહે, 'સ્વામી ! આ મંદિર, બાગ-બગીચા, વસ્ત્ર-ઘરેણાં વગેરે આ બધું જ દ્રવ્ય તમારે માટે છે. તમે અહીં જ રહો અને જો તમો ન રોકાવ તો આ બે સાધુને રોકો.'' તે લેવાની સ્વામીએ તો ચોખ્ખી ના પાડી.

પછી લાલાબાબુ તેમની સાથે રહેલા બે વૈરાગી સંતોને કહે, “તમે બંને રોકાઈ જાવ.'' ધનવાનોની આ અનોખી રીત છે. જો રંચમાત્ર પણ સ્ત્રી-ધનનો કે પદ-પ્રતિષ્ઠાનો રાગ હોય તો જરૂર મુમુક્ષુ તેમાં અટવાય જાય છે. તેઓ તો ભગવાનને પામે નહિ, પરંતુ ભગવાન પામવા નીકળ્યા હોય તેને પણ સારા બહાના હેઠળ રોકી લે છે.

સુખાનંદ સ્વામીને સેવેલા આ બંને મહા મુમુક્ષુઓ હતા. શેઠની વાત સાંભળી તરત તેઓ કહે, 'લાલાબાબુ ! અમે તો બોલતા ચાલતા ભગવાન મેળવવા ઘર છોડયું છે; તે હવે પ્રગટ ભગવાનના દર્શન કરીને જ જંપશું.' પછી શેઠ લાલાબાબુએ પ્રગટ પ્રભુને ભેટ ધરવા માટે સોનું, હીરા, મોતી વગેરે ૪૦ હજાર રૂપિયાની સામગ્રી આપી અને કહ્યું, “આ બધી જ વસ્તુ તમે મારા વતી પ્રગટ ભગવાનને ભેટ ધરજો.''

ત્યારે તે સંતોએ તે સામગ્રી લેવાની ના પાડતા કહ્યું કે, “શેઠ ! આ દ્રવ્ય લઈ જઈએ તે કરતાં પ્રગટ ભગવાનને મળશું ત્યારે તેના ચરણોમાં અમારા માથા સમર્પિત કરીને રાજી કરશું. કેમ જે, આ સંપત્તિ લઈ જતા વચમાં કોઈ ચોર-લૂંટારા મળે તો અમારું મોત થાય. માટે આ કોઈ વસ્તુ અમારે જોઈએ નહિ.''

સુખાનંદ સ્વામી વગેરે સંતો દ્વારા પ્રગટ ભગવાનની વાત સાંભળી અને તેમનો નિશ્ચય થયો છતાં લાલાબાબુ કેમ સંતો સાથે ન ગયા ? તે જણાવતાં આધારાનંદ સ્વામી હ.ચ.સા.૧૬-૧૧માં કહે છે કે, 'તે સાધનના નિયમોમાં બંધાયેલા હતા.' અનેક પ્રકારના નિયમો રાખ્યા હતા. જેવા કે, 'રોજ એક પહોર સ્નાનવિધિ માટે વાપરવો, એક પહોર ભગવાનની સેવા-પૂજા અને જમવામાં કાઢવો, દોઢ પહોર ભાગવતની કથા સાંભળવી, સાંજનો એક પહોર યમુના સ્નાન અને સંધ્યા આરતી કરવામાં આપવો, એક પહોર કીર્તનગાનમાં વાપરવો, ચાર ઘડી માળા ફેરવવામાં જાય છે અને એક પહોર ઊંઘ કરું છું.'

આમ કુલ ૨૧ કલાકની સાધના બતાવી. વળી, ભગવાનમાં પ્રેમ રાખી સત્સંગના દરેક નિયમ પાળતા. એકાદશી આદિક વ્રતોના ચોખ્ખા ઉપવાસ કરી જાગરણ કરતા, સાંસારિક સુખને દુઃખરૂપ દેખતા, છતાં સંત સાથે ન ગયા. પછી જ્યારે સુખાનંદ સ્વામી વગેરે સંતો નીકળ્યા ત્યારે શેઠે ૧૫૦ રૂ. ની એક અત્તરની શીશી શ્રીસ્વામિનારાયણ ભગવાનને ભેટ આપવા આપી અને મહારાજ ઉપર એક પ્રેમથી પત્ર લખ્યો.

આધારાનંદ સ્વામી હ.ચ.સા.૧૬-૧૧માં વિસ્તારથી લખ્યું છે, તેનો ભાવાર્થ આવો છે, હે ભગવાન ! તમે મુમુક્ષુના નિધિ છો. મારા જેવાને પ્રગટ મળવા કઠણ છો. તમે પ્રસન્ન થાઓ તો મને દર્શન દેજો. તમારા સંત મળ્યા ત્યારથી હું તમારા શરણે છું.

પ્રગટની વાત બધી સાંભળી છે, પણ સાક્ષાત્ મળવું દુર્લભ છે. કૃષ્ણની મૂર્તિમાં તમને કૃષ્ણ માનીને ધ્યાન કરું છું, બોલાવો તો તત્કાળ આવીશ. આજ્ઞા વિના મનધાર્યું કરી શકતો નથી. એટલી વાત લખી સંતોને તે પત્ર આપ્યો. પ્રગટ ભગવાનને પામવા આટલું કર્યું હતું, છતાં જ્યારે પ્રગટ પ્રભુને પામેલા પરમહંસો મળ્યા તો પણ લાલાબાબુ સાધનોની સંકડાશમાંથી નીકળી પ્રગટ પ્રભુને મળવા ન આવી શકયા.

અને પાછું પત્રમાં લખ્યું કે, 'બોલાવો તો હું આવીશ. આજ્ઞા વિના મનધાર્યું કરી શકતો નથી.' તેઓ વૃંદાવનમાં જે કરે છે એ કોની આજ્ઞાથી કરે છે ? ત્યાં તેમને કોણે બોલાવ્યા હતા? અત્યારે તો પ્રગટ પ્રભુને પામેલા મોટા સંતો તેમને કહે જ કે, ચાલો અમારી સાથે, અમે તમને પ્રગટ ભગવાનનો ભેટો કરાવી દઈએ. છતાં તેઓ મનધાર્યું કરે છે અને પત્રમાં લખે છે કે, મનધાર્યું ન કરાય.

જ્યારે વ્યક્તિને સાધ્ય એવા પરમાત્મા કરતાં સાધન પ્રધાન થઈ જાય ત્યારે પોતે શું બોલે છે કે લખે છે ? અને એનો શું અર્થ થાય ? એ પણ સમજાતું નથી. આપણે તો આવી ભૂલો કરતા નથી ને ? તે અંતરદૃષ્ટિ કરીને તપાસવું.

સુખાનંદ સ્વામીનો દેહત્યાગ

પછી એક દિવસ સુખાનંદ સ્વામી જમુનાજીમાં નાવા ગયા હતા ત્યાં સ્વામીએ સાધુ આગળ વાત કરી જે, હવે મારો દેહ પડવા આડા પંદર દિવસ રહ્યા છે માટે શેઠની રજા લઈને ચાલીએ. એમ પરિયાણ કરીને ઉતારે આવ્યા.

પછી શેઠ આવ્યા ત્યારે ચાલવાની રજા માગી ત્યારે શેઠે ના પાડી જે, હમણાં રોકાઓ. ત્યારે સુખાનંદ સ્વામીએ કહ્યું જે, “અમારા ગુરુનાં દર્શન કરવા જાવું છે ને તમે પણ સ્વામિનારાયણ ભગવાનનાં દર્શન કરવા ચાલો.'' ત્યારે શેઠ કહે જે, “દ્વારિકાની જાત્રા કરવાનો મિષ લઈને પછી હું આવીશ.''

એમ કહીને શેઠે ચાળીશ હજાર રૂપિયાના સોનાના લાટા સુખાનંદ સ્વામી આગળ મૂક્યા ને કહ્યું, “આનાં સ્વામિનારાયણ ભગવાન સારુ ઘરેણાં કરાવજો. ત્યારે સાધુએ ના પાડી. પછી શેઠે એક ભારે અત્તરની શીશી દીધી ને કહ્યું, “આ શ્રીહરિને આપજો.'

પછી તે લઈને સાધુ ત્યાંથી ચાલ્યા તે ઉજ્જૈનમાં તેમનાં માતા-પિતાને સત્સંગ કરાવવા જતાં વચમાં જ આયુષ્ય પૂરું થયું. ફરતા ફરતા એક શહેરને પાદર નદીને કાંઠે બાગ હતો ત્યાં ગયા.

પછી સુખાનંદ સ્વામીએ બળતણ ભેગું કરાવીને કહ્યું જે, 'કાલે મારે ધામમાં જાવું છે.' એમ કહીને વળતે દિવસે સં.૧૮૭૧ના પોષ વદ-૨, તા. ૨૨/૮/૧૮૧૫, મંગળવારે બપોરે સુખાનંદ સ્વામીએ દેહ મેલ્યો ને તે વખતે બોલ્યા જે, 'આ સ્વામિનારાયણ ભગવાન મને વિમાન લઈને તેડવા આવ્યા છે તે ભેગો હું ધામમાં જાઉં છું ને તમે વડતાલે જાજો ત્યાં તમને સ્વામિનારાયણ ભગવાન મળશે.' એમ કહી તે દેહ મેલી સુખાનંદ સ્વામી અક્ષરધામમાં ગયા. પછી સાધુઓ સ્વામીના દેહનો અગ્નિ સંસ્કાર કર્યો.

શ્રીહરિએ સંતોની નાસિકાએ ચંદન ચર્ચ્યું

પછી તે બંને સંતો ત્યાંથી ચાલ્યા તે ફરતા ફરતા વડતાલ આવ્યા ને સ્વામિનારાયણ ભગવાનનાં દર્શન કરી દંડવત્ કરીને પગે લાગ્યા ને બોલ્યા જે, 'હે મહારાજ ! સુખાનંદ સ્વામી ધામમાં ગયા તેમણે તમને જય સ્વામિનારાયણ કહ્યા છે.' ત્યારે સ્વામિનારાયણ ભગવાને કહ્યું, 'તેમણે અમારા સારુ ભેટ શું મોકલી છે તે લાવો.' ત્યારે સાધુએ અત્તરની શીશી ઝોળીમાંથી કાઢીને આપી.

તેમાંથી સ્વામિનારાયણ ભગવાને બધા સંતોની નાસિકાએ અત્તર ચરચ્યું જે, 'હે સંતો ! આ લોકમાં તમારી આબરૂ દિવસે દિવસે વધશે ને બીજા ભેખ માત્ર ધૂળધાણી થઈ જાશે.' પછી સાધુએ કહ્યું, 'મહારાજ ! લાલાબાબુને આપના દર્શનની ઈચ્છા છે.' ત્યારે સ્વામિનારાયણ ભગવાન બોલ્યા જે, “તેને આ અવતારે દર્શન નહિ થાય પણ ઓલે અવતારે હરિભક્તને ઘેર જન્મ લેશે ત્યારે અમારા દર્શન તેને થાશે.' પછી તેમણે બીજા જન્મે કપડવંજમાં ધનેશ્વર ભટ્ટને ઘેર જન્મ લીધો અને મહાન ભક્તરાજ ભૂધરભાઈ થયા.

સદ્ગુરુ મોટા સુખાનંદ સ્વામી

Help us make this article better—contribute now!