સોમલા ખાચરનો પરિચય

બોટાદના હમીર ખાચર હતા. તેમના પત્ની મંગલબા હતા. તેમના પુત્રનું નામ દાહા ખાચર હતું. તેમણે બોટાદમાં પોતાનું રાજ્ય સ્થાપી સ્થાપ્યું હતું. સોમલા ખાચર હમીર ખાચરના કાકાના દીકરા હતા. સોમલા ખાચરનો જન્મ બોટાદમાં સં.૧૮૩૬ ફાગણ સુદ-૫(11 માર્ચ, 1870, saturday) શનિવારે થયો હતો. હમીર ખાચર અને સોમલા ખાચરને ખૂબ જ હેત હતું. એટલે હમીર ખાચરે પોતાના મિત્ર સોમલા ખાચરને બોટાદમાં સારા મકાનો તથા ૪૦૦ વીઘા જમીન અને બીજી ઘણી વસ્તુઓ આપી હતી. સોમલા ખાચરના ધર્મપત્ની દેવુબા હતા. તેમને બે દીકરાઓ હતા. સામત ખાચર અને રૂખડ ખાચર.

સોમલા ખાચરની વિશેષતા

સોમલા ખાચર શ્રીજીમહારાજના પરમ કૃપા પાત્ર એક રહેણીવાળા આદર્શ ભક્ત હતા. સોમલાખાચર શરીરે પંજાબી અને બહુ રૂપવાન હતા. સોનાની મૂઠવાળી ભારે કિંમતી તલવાર સાથે રાખતા. બહુ ઠાઠમાઠ ભરી રાજ રીતથી તેઓ જીવન જીવતા. પરંતુ જ્યારથી શ્રીજીમહારાજની સેવામાં રહ્યા ત્યારથી બધો શોખ છોડી સાદાં સફેદ કપડાં પહેરી પાર્ષદ તરીકે સેવા કરી. એમના મનમાં કોઈ પ્રકારનો ભય કે ડર ન હતો. તેઓ બહુ શૂરવીરતાપૂર્વક ભારે હિંમતથી દરેક પ્રકારની સેવા કરતા.

સત્સંગના વિશાળ પ્રદેશમાં શ્રીજીમહારાજ એમને ગમે તેટલા દૂર પ્રદેશમાં જ્યાં મોકલે ત્યાં તેઓ ઉત્સાહથી જતા. ગમે તેવું કઠિન કાર્ય હોય તે સિદ્ધ કરીને જ પાછા આવતા. એવી તેમને આવડત અને સેવા કરવાની ઉત્કટ ધગશ હતી. એક પછી એક એમ અનેક સેવાઓ ભારે ખંત ને કાળજીથી એમણે જીવનભર એક ધારી ધગશથી અથાક પણે કરી હતી. સુખી કુટુંબનો શોખીન ને વાંકડી મૂછો વાળો સિંહ જેવો ક્રૂર યુવાન કાઠી બચ્ચો જેના વચનમાં ટુક ટુક થઈ જઈ જિંદગી યા હોમ કરીદે એ કાંઈ શ્રીજીમહારાજનું અસાધારણ ઐશ્વર્ય છે. સોમલા ખાચરનું એક રહેણી પણ આનું અંગ હતું. જ્યારે સ્વામિનારાયણ ભગવાને સં. ૧૮૬૩ માં ૧૮ ગામ ધણી તથા પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિઓને કાગળના કટકે સંસાર છોડીને આવવાનું કહ્યું, ત્યારે આ સોમલા ખાચર પણ કુટુંબ પરિવારનો ત્યાગ કરી શ્રીહરીની સેવામાં ભુજ પધાર્યા હતા પછી શ્રી હરિએ તેમને ઝાઝાજીવના હિત માટે સંસારમાં પાછા જોડયા હતા.

સોમલાખાચર સ્ત્રી, દિકરા-દિકરી વગેરે કુટુંબ-પરિવારવાળા અને વ્યવહારે સુખી હતા. ગરાસની સારી જમીન પણ પોતાને હતી. સદ્‌ગુણી બે યુવાન પુત્રો હતા. પરંતુ પ્રભુની યોજના કોઈ અજબ હોય છે. આપણે આપણી માન્યતામાં જેને સુખ સંપત્તિને શાંતિ કહીએ છીએ તેને પ્રભુ અને એમના અનન્ય ભક્તો દુ:ખ, બંધન અને અશાંતિ માને છે. એટલે એમની દૃષ્ટિએ જગતના હાની-લાભો તથા વહાલી વસ્તુઓના સંયોગ-વિયોગો કશી ગણનામાં હોતા નથી, હર્ષ-શોકની ઠંડી-ગરમ હવા એમને જરા પણ અસર કરતી નથી. એતો પ્રભુના દિવ્ય આનંદમાં સદા અલમસ્ત વર્તતા હોય છે.

સોમલા ખાચરની નિર્બંધતા

સોમલાખાચરને બે યુવાન દિકરા હતા. આ બંને દીકરાઓ યુવાન અવસ્થામાં જ અક્ષરવાસી થયા.

જુવાન પુત્ર તે બે મરી ગયા, પણ શોક વિના શૂરા રહ્યા...૧૦

આ રીતે અચાનક બંને યુવાન પુત્ર અક્ષરવાસી થાય તો સંસાર-વ્યવહારની રીતે ઘણા જ મુશ્કેલીમાં મુકાય ગયા. છતાં સત્સંગના દૃઢ જ્ઞાનબળથી મહા ધીરજ ધારણ કરી નિશ્ચલ બુદ્ધિ રાખી સોમલાખાચરે પુત્ર મૃત્યુનો જરા પણ શોક ન કર્યો. એટલું જ નહિ પણ વિશેષપણે ભગવત્સુખની શ્રેષ્ઠતા સમજી પોતાના ગિરાસની જેટલી જમીન હતી તે શ્રીજીમહારાજને અર્પણ કરી દીધી. પછી ઘરબારનો સદાને માટે મોહ-મમત્વ છોડી પોતાનું જીવન શ્રીજીમહારાજના ચરણમાં સમપર્ણ કરી દઈ અખંડ શ્રીજીમહારાજની સેવામાં પાસેને પાસે રહ્યા. તેમના ધર્મપત્ની દેવુબા પણ મોટીબા(જયાબાઈ) સાથે મોટીબા(જયાબાઈ) ગઢપુરમાં રહ્યા હતા. જનક રાજા જેવા તે નિર્બન્ધ ભક્ત હતા.

લોહલંગરની જમાતના બાવાનો ત્રાસ હોય; કે વડોદરાનો સૂબો દાદા ખાચરને પરેશાન કરવા આવ્યો હોય; આવા ગમે ત્યારે વિકટ પ્રસંગો એવા ત્યારે સોમલા ખાચર સિંહની જેમ ઊભા રહ્યા હતા. દુશ્મનોનો દાટ વાળી સત્સંગનો પક્ષ રાખ્યો હતો. દિવાબંદરના પ્રેમ બાઈની રક્ષા કરવા પણ સોમલાખાચર ગયા, ત્યારે દંભી બાવો ભાગી ગયો હતો. સોમલાખાચરની સેવા સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના ઇતિહાસમાં સુવર્ણના અક્ષરે લખાયેલી છે .મહાશૂરવીર છતાં સરળ અંગવાળા, નાની મોટી તમામ પ્રકારની સેવા કરનારા, આવા સોમલાખાચરનું સત્સંગમાં અપાર યોગદાન છે.

સોમલા ખાચરનો અક્ષરવાસ

ભક્તરાજ સોમલાખાચરને સ્વામિનારાયણ ભગવાન સં.૧૮૯૮ જેઠ સુદ બીજ, (તા. 10 june, 1842 Friday) શુક્રવારે અનંત મુક્તને સાથે લઈ તેડવા પધાર્યા. તે સમયે સોમલાખાચરે કહ્યું, આ મહારાજ અનંત મુક્ત સાથે તેડવા આવ્યા છે, હું તેમની સાથે ભગવાનની અખંડ સેવામાં અક્ષરધામમાં જાવ છું. આ રીતે સ્વતંત્ર કહીને સ્વતંત્રપણે દેહનો ત્યાગ કરી પુરુષોત્તમ નારાયણની અખંડ સેવામાં રસભોગી બનનાર સોમલાખાચરના ચરણોમાં કોટી કોટી નમન..